MEVZUU: Sofiye için hasıl olan ilme'l-yakin ile akıl erbabı için meydana gelen ilme'l-yakin.

NOT: İmam-ı Rabbanî Hz. bu mektubu, Mevlana Muhammed Sadık Keşmiri'ye yazmıştır.

***

Allah'a hamd olsun. Onun seçmiş olduğu kullarına da selâm.

Bilesin ki,

Sofiye katındaki ilme'l-yakin; eserden müessire istidlalden hasıl olan yakinden ibarettir. Bu mânâ, nazar ve istidlal ehline de müyesser olmaktadır.

Bu durumda, sofiyeye mahsus olan ilme'l-yakin ile akıl erbabına gelen ilme'l-yakin arasında ne fark vardır?

Sofiyeye mahsus olan ilme'l-yakin; neden keşfe ve şühuda dahil olmakta ve ulemaya mahsus olan da, nazar ve fikir darlığından çıkamaz?

Bu mânâda şunun bilinmesi gerekir ki;

Eseri müşahede etmek, her iki taifenin ilminde de gereklidir. Şunun için ki, meşhud olmayan müessire intikal edile (görünmeyen eser sahibine ulaşıla).

Netice mânâ da şudur:

Eserle müessir arasında irtibat olduğundan; bu irtibat, eserin vücudundan, müessire intikal etmeye sebep olmuştur. Bu irtibat ise, sofiyeye mahsus olan yakin ilminde keşif ve müşahede edilmiştir. Amma, ulema için böyle değildir. Zira bu, onlarda nazari ve fikridir. Zaruri olarak, intikal dahi nazari ve fikri olmaktadır.

Mana üstte anlatıldığı gibi olunca; birinci taifenin yakini, keşfe ve şühuda dahildir; amma ikinci taifeninki böyle değildir. Zira, o istidlal (delil ile anlama) darlığından çıkamaz. Sofiyenin yakinine:

– İstidlal ıtlakı ise, zahire ve surete mebnidir. Çünkü o, eserden müessire intikali tazammun etmektedir. Amma hakikatte, keşfe ve şühuda dahildir. Ulemanın yakininde durum böyle değildir; bunların yakininde istidlalin hakikati vardır.

Üstte anlatılan ince fark, pek çoklarının nazarından gizli kaldığından; zaruri olarak, hayret mertebesinde kalmışlardır. Dolayısı ile onlardan bir cemaat kendi kusurlarından; sofiyeye mahsus olan ilme'l-yakini:

– Eserden müessire istidlal..

Olarak tefsir eden bazı büyüklere itiraz dilini uzatmıştır. Bütün bunlar, işin hakikatına muttali olamamaktandır. Hakkı yerine getiren yüce Allah'tır. Bu yola, o hidayet eder. Hüdaya ittiba edenlere selâm.